تحلیل دكتر صالح‌آبادی در ششمین همایش دانشگاه خاتم و انجمن مدیریت ایران از توسعه صادرات
اقتصاد مقاومتی یک سیستم است که باید اجزای این سیستم هماهنگ باشند
ساعت ۲۴- اقتصاد مقاومتی به مثابه استراتژی اقتصاد ایران در حال حاضر در دستور کار دولت به عنوان اصلی‌ترین قوه اداره کشور قرار دارد. در مسیر تحقق مفاد این برنامه اقتصادی اما همکاری نهادهای آموزشی و پژوهشی با هدف تبیین نظری مساله یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. دانشگاه خاتم و انجمن مدیریت ایران با درک همین ضرورت است که همایش مشترک در این باره را در دستور کار دارند.
به گزارش روابط‌عمومی بانک پاسارگاد، در این همایش دکتر علی صالح‌آبادی مدیرعامل و رییس هیأت‌مدیره بانک توسعه صادرات ایران ضمن ارایه توضیحاتی در خصوص مفهوم اقتصاد مقاومتی و لزوم توجه به آن، به راهکارهای عملیاتی تولید رقابت‌پذیر صادراتی پرداخت.
دکتر صالح‌آبادی در مورد محورهای اساسی اقتصاد مقاومتی گفت: اقتصاد مقاومتی مفهومی است که در پی مقاوم‌سازی، بحران‌زدایی و ترمیم ساختارها و نهادهای موجود اقتصادی مطرح می‌شود. اقتصاد مقاومتی با تأکید بر مزیت‌های تولید داخل و مزیت‌سازی رقابت جهانی برای مقاوم‌سازی اقتصاد برنامه‌ریزی خواهد شد. پیش شرط و الزام اجرای اقتصاد مقاومتی، باور و مشارکت همگانی و اعمال مدیریت‌های عقلایی و مدبرانه در همه‌ی زمینه‌ها و ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است.
وی در خصوص دلایلی که با استناد بر آنها می‌توان به اقتصاد مقاومتی به‌عنوان یک سیستم نگریست، اشاره کرد و ادامه داد: اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مؤلفه‌های بسیاری را می‌طلبد و ارکان اجرایی فراوانی درگیر اجرای آن هستند. برخی از دستاوردها متأثر از چندین عامل هستند. نظم و تعامل اجزا بسیار مهم است و بازخوردها باید سیستم را اصلاح کنند. قواعد حاکم بر روابط و تعاملات باید مطابق با اصول باشد و اتمسفر اقتصادی متناسب باید جهت رشد سیاست‌ها ایجاد شود. وی افزود: اقتصاد مقاومتی از زیرسیستم‌هایی تشکیل شده‌است که در تبادلات سیستمی اهداف را محقق می‌کنند. ورودی‌های مشخص باید به سیستم وارد و خروجی‌های دقیقی باید از سیستم مطالبه شود و اگر هر کدام از اجزا درست عمل نکنند، کل سیستم دچار اختلال خواهد شد. اصول حاکم بر تعاملات، تبادلات اجزا زیرسیستم‌ها و روابط را تعریف می‌کنند. هر یک از اجزاء می‌تواند ویژگی‌های کل سیستم را تحت تأثیر قرار دهد و اجزاء به تنهایی قادر به تحقق کارکرد نیستند.
دکتر صالح‌آبادی در ادامه ضمن توضیح در خصوص اصول حاکم بر طراحی سیستم خاطرنشان کرد: چهار نظام اصلی شامل نظارت، قانونگذاری، اجرا و ضمانت اجرا، سیستم را مدیریت می‌کنند. روابط بین زیر سیستم‌ها بر اساس ورودی و خروجی‌های متعددی شکل می‌گیرد و تحقق یک هدف (مانند توسعه صنایع دانش بنیان) نیازمند اثرگذاری نظام‌های اصلی است. به عبارت دیگر نظام‌های اصلی سیستم باید همزمان عمل کنند تا هدف محقق شود. همچنین اکثر زیر سیستم‌ها در شکل‌گیری هدف مؤثرند. هر زیر سیستم ورودی‌هایی دارد که می‌تواند از نظام‌های اصلی نشأت گرفته باشد یا از سایر زیر سیستم‌ها. هر زیر سیستم خروجی‌هایی دارد که می‌تواند به زیر سیستم‌های دیگر وارد شود یا منجر به دستاورد نهایی شود.
وی ضمن اشاره به نمای کلی سیستم اقتصاد مقاومتی، نمونه‌ای از زیرسیستم‌های اجرایی را مطرح کرد و افزود: توسعه سرمایهگذاری هدفمند در صنایع به عنوان یکی از محورهای این سیستم‌ها مطرح است که خود شامل زیرسیستم‌هایی مانند سرمایهگذاری در صنایع گاز، برق، پتروشیمی و سایر بخش‌های دارای مزیت نسبی، تأمین امنیت غذا و دارو، ایجاد ذخایر راهبردی، تولید و خودکفایی، سرمایهگذاری در میادین نفت و گاز مشترک، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و جذب سرمایهگذاری خارجی است. هر کدام از مؤلفه‌ها در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به طور کامل ذکر شده‌است. وی در ادامه توسعه هدفمند کارآفرینی را به عنوان دیگر محور این سیستم عنوان کرد و مواردی مانند ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد، استفاده از قابلیت و مزایای مناطق، نقش‌آفرینی آحاد مردم، بستر رقابت بین مناطق و استان‌ها، سهم‌بری مبتنی بر خلق ارزش و افزایش سهم سرمایه‌انسانی در اقتصاد را به عنوان زیر سیستم‌های آن مطرح کرد.
دکتر صالح‌آبادی در ادامه به محورهای توسعه هدفمند تجارت خارجی و اصلاح ساختار اقتصاد و رقابت‌پذیری به عنوان دیگر محورهای زیرسیستم اجرایی اشاره کرد و ادامه داد: زیر سیستم‌های تنوع در مرجع محصولات وارداتی، حمایت مبتنی بر ارزش‌افزوده، تنوع بخشی به مقاصد صادراتی، ایجاد تنوع در روش‌های فروش، کاهش واردات و وابستگی به کشورهای خارجی، انتخاب مشتریان صادراتی راهبردی و افزایش صادرات برق، گاز و پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی و سایر کالاهای غیرنفتی از جمله زیرسیستم‌های توسعه هدفمند تجارت خارجی هستند. همچنین مواردی مانند مشارکت بخش خصوصی در تولید، تقویت عوامل تولید، قطع وابستگی بودجه به نفت، صرفه‌جویی و رشد بهره‌وری، تسهیل مقررات، جلوگیری از فساد، اصلاح و تقویت نظام مالی، ارتقاء کیفیت کالا و خدمات، شفاف‌سازی نظام قیمت‌گذاری و هدفمندسازی یارانه‌ها از جمله زیر سیستم‌های محور اصلاح ساختار اقتصاد و رقابت‌پذیری هستند.
وی تأکید کرد: با تبیین کامل تعاملات سیستمی می‌توان به نقشه راه تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی رسید. روابط پیچیده‌ای بر نظام‌ها و زیر سیستم‌ها حاکم است و تحقق اهداف مستلزم تبیین اجرا و نظارت کامل بر این عملکردها خواهد بود. لذا از این منظر باید طراحی دقیقی از روابط انجام و بر حسن اجرای آن نظارت شود.
وی برای تحقق اهداف این ۴ محور اصلی راهکارهایی را مطرح و تصریح کرد: در بخش توسعه هدفمند تجارت خارجی، افزایش صادرات گاز، پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی از طریق سرمایهگذاری هدفمند در بخش‌های فوق با رفع موانع تولید و برنامه‌ریزی وزارتخانه ذیربط برای افزایش تولید و همچنین تعیین فرمول مشخصی برای قیمت نفت جهت پالایش و فرآوری آن در پالایشگاه‌های داخل و ایجاد پالایشگاه با سرمایهگذاری مشترک ایرانی و خارجی در کشورهای هدف و انعقاد قرارداد بلندمدت با دولت‌های متنوع جهت تامین فرآورده‌های نفتی در کشورهای فوق‌الذکر باید مورد توجه قرار بگیرد. وی ادامه داد: افزایش صادرات سایر كالاهای غیرنفتی نیز از طریق تمركز سرمایه‌گذاری‌ها در فعالیت‌های دارای مزیت نسبی مثلاً حوزه پایین دستی نفت و گاز و معادن، همچنین تبیین رابطه دولت و بخش خصوصی در بخش معدن به صورت شفاف و بلندمدت (به عنوان مثال در بحث بهره مالكانه در معادن بزرگ)، عدم ایجاد ممانعت و یا محدودیت در صادرات تحت هیچ شرایطی، صادرات محصولات مشاغل خانگی و كوچك مانند فرش بافی، صنایع دستی، كوزه و سفال‌گری و .... و توسعه صادرات محصولات و خدمت دانش بنیان (مثال Microsoft) امکان‌پذیر است. وی با تأکید بر اهمیت مبادلات با كشورهای همسایه با اولویت مبادلات برق و گاز به راهکارهایی در این خصوص اشاره کرد و ادامه داد: مبادلات با كشورهای مختلف برنامه‌ریزی شود و برای هر كشور یك هدف مشخص مبادلاتی تعیین گردد، مبادلات تهاتری برق و گاز، (به عنوان نمونه كشور ارمنستان، صادرات گاز به ارمنستان و واردات برق به ایران با ایجاد زیر ساخت ترانزیت)، صادرات گاز و برق به تركیه، عراق، پاكستان و افغانستان، مبادلات تهاتری با تركمنستان، واردات گاز از آن كشور و صادرات كالاها و خدمات و اجرای پروژه در كشور تركمنستان، توسعه زیرساخت‌های بندری به ویژه بندر چابهار در شرق كشور و اتصال افغانستان به آب‌های آزاد از طریق این بندر، صادرات محصولات غذایی به كشورهای هدف صادراتی مانند روسیه، تمركز بر شركت‌های بزرگ مقیاسی مانند كاله، شیرین عسل و .... با رعایت اصول استاندارد تولید و صادرات و حمایت هدفمند از این صنایع مانند ایجاد خط اعتباری و صادرات خدمات فنی و مهندسی به كشورهای هدف مثلاً توسط مپنا، فرآب، صانیر و ... با اعطای خط اعتباری در قالب اعتبار خریدار از جمله راهکارها هستند. وی همچنین در بخش توسعه هدفمند تجارت خارجی به راهکارهای مهم دیگری مانند ایجاد تنوع در روش‌های فروش صادراتی نفت و سایر محصولات استاندارد از طریق فعال كردن ظرفیت در بورس‌های كالایی و بخش خصوصی و همچنین تمركز بر واردات مواد اولیه مورد نیاز كارخانجات تولیدی و واردات تكنولوژی پیشرفته صادرات محور اشاره کرد.
مدیرعامل بانک توسعه صادرات ایران ضمن اشاره به راهکارها در بخش توسعه سرمایهگذاری هدفمند در صنایع، افزود: از جمله راهکارها در این بخش عبارتند از سرمایهگذاری در میادین نفت و گاز مشترك با دریافت خطوط اعتباری از بانك‌های خارجی و با مشاركت شركت‌های معتبر بین‌المللی و قراردادهای بلندمدت، سرمایهگذاری در میادین مشترك با خطوط اعتباری صندوق توسعه ملی، جذب هدفمند سرمایه خارجی در صنایع دارای تكنولوژی بالا و بومی كردن دانش آن در كشور و با هدف صادرات محصولات تولیدی به ویژه در قالب‌های جدید قراردادی مانند Project Finance و این که در هر صنعتی باید قیمت ورودی و خروجی (مواد اولیه و محصول) شفاف بوده و قابلیت برنامه‌ریزی داشته‌باشد. دکتر صالح‌آبادی دو راهکار هدفمندی یارانه‌ها و شفاف‌سازی نظام قیمت‌گذاری و همچنین اصلاح و تقویت نظام مالی را برای نیل به اصلاح ساختار اقتصاد و رقابت‌پذیری برشمرد و افزود: اعطای یارانه صرفاً به نیازمندان از طریق نهادهای حمایتی، واقعی كردن قیمت‌ها و پرداخت به بخش‌های مربوطه، سودآور كردن بخش‌های زیربنایی مثل آب، برق، فرآورده‌ها و ... به منظور تولید پایدار و بدون سوبسید، افزایش سرمایه بانك‌های داخلی به ویژه بانك‌های دولتی و رعایت كفایت‌های سرمایه در سطح استانداردهای بین‌المللی، تفكیك نظام راهبری بانك‌های تخصصی و توسعه‌ای از بانك‌های تجاری، تقویت نظارت در بازار پول و برخورد با مؤسسات مالی غیرمجاز، توسعه و تقویت زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری نظارتی و اجرایی در بازارهای مالی، كاهش تسهیلات تكلیفی، تنوع در ابزارهای مالی بازار پول و سرمایه از جمله ابزارهای پوشش ریسك نرخ ارز و انتشار اوراق بهادار خزانه توسط دولت و تسویه حساب با پیمانكاران خصوصی و بانك‌های دولتی، توسعه صندوق‌های سرمایهگذاری خطرپذیر به منظور حمایت مالی از بخش دانش بنیان، تعیین تكلیف سهام عدالت و بنگاه‌هایی كه این بخش دارای سهام آن شركت‌ها است، ایجاد دادگاه‌های تخصصی ویژه مباحث پولی و مالی با استفاده از قضات آموزش دیده، یكسان سازی نرخ ارز و حذف رانت، ادامه واگذاری بنگاه‌ها به بخش غیر دولتی، تقویت نظام حاكمیت شركتی در شركت‌های سهامی عام Corporate Governance و انتشار اوراق بهادار در بازارهای بین‌المللی از جمله مواردی هستند که باید در این حوزه‌ها مورد توجه قرار گیرند.
رییس پیشین سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه بر لزوم بازنگری در قانون تجارت تأکید کرد و افزود: قانون تجارت کشور با قانون بورس همخوانی ندارد. در حالی که قانون بورس به روزرسانی شده اما هنوز قانون تجارت مورد اصلاح و بازنگری قرار نگرفته است. وی با تأکید بر این نکته که نیاز به اصلاح قانون تجارت جدی است، ادامه داد: قانون تجارت یکی از مهم‌ترین قانون‌های مادر کشور است که مجلس جدید باید از همان سال نخست شروع فعالیت، اصلاح این قانون را آغاز کند. صالح‌آبادی با اشاره به این نکته که ایران می‌تواند در بازارهای بین‌المللی اوراق بهادار اسلامی منتشر کند، گفت: در سال‌های اخیر، اوراق بهادار اسلامی در دنیا برند شده‌است و همه به صکوک افتخار می‌کنند. بنابراین با طراحی ابزارهای اسلامی می‌توان مانند مالزی، امارات و ... در لندن یا اروپا صکوک منتشر کرد.
وی به ناکارآمدی بسیاری از بنگاه‌های تولیدی کشور اشاره کرد و اظهار داشت: ما کشوری هستیم که مزیت اصلی‌مان بخش انرژی است. بنابراین اگر نتوانیم از بازارهای بین‌المللی در این زمینه بهره‌ای ببریم، اقتصاد کشور شکوفا نخواهد شد. به گفته وی، اگر از این ظرفیت‌ها هم استفاده نکنیم، از بازارهای جهانی صادرات حذف خواهیم شد.
مدیرعامل بانک توسعه صادرات درباره ارتباط نقدینگی با افزایش سرمایه بانکها اظهار داشت: افزایش سرمایه و افزایش حجم نقدینگی کشور ارتباطی با هم ندارند؛ چون سرمایه بانکها از محل‌های بودجه‌ای دولت افزایش می‌یابد نه از طریق چاپ اسکناس که اثر پایه پولی و افزایش نقدینگی داشته باشد.
وی افزود: دولت به بخش‌های مختلف از جمله بانکها بدهی دارد و برخی از بانکها نیز به بانک مرکزی بدهکارند. از طرفی برخی از این بانکها از دولت طلب هم دارند. بنابراین سازو کار نخست این است که بدهی بانکها به بانک مرکزی به بدهی دولت به بانک مرکزی تبدیل شود و طلب آنها از دولت با بدهی به بانک مرکزی تهاتر شود.
صالح آبادی گفت: اعطای اسناد خزانه به بانکها هم ساز و کار دیگری است که این اسناد می‌تواند در بازار سرمایه مورد مبادله ثانویه قرار بگیرد. بدین ترتیب بانکها می‌توانند طلب خود از دولت را در قالب اسناد خزانه در بازار سرمایه تنزیل کنند و به فروش برسانند.
وی درباره واگذاری شرکت‌های دولتی به بخش غیردولتی هم گفت: بخش غیردولتی هم شامل نهادهای عمومی می‌شود و هم شامل بخش خصوصی می‌شود. ارجح این است سهام شرکت‌ها به بخش خصوصی واقعی واگذار شود. البته بخش خصوصی واقعی باید توانمند باشد و آمادگی لازم را داشته‌باشد. اما بخش عمومی هم مزیت‌هایی نسبت به بخش دولتی دارد؛ مهم‌ترین مزیت آن نیز این است که وقتی بنگاهی مشمول قانون تجارت می‌شود، و از قانون محاسبات عمومی خارج می‌شود، خیلی از تصمیم‌گیری‌ها در آنها بدون طی کردن فرآیندهای طولانی و بروکراسی‌های پیچیده، قابل انجام است.
در پایان این همایش، جلسه پرسش و پاسخی در خصوص مباحث مطرح‌شده برگزار شد.
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.